W jaki sposób uporać się z piętrzącymi się długami, naliczanymi odsetkami za zwłokę i widmem komorniczej egzekucji? Co zrobić, by znów znaleźć się nad przysłowiową kreską i rozpocząć życie wolne od zaległych zobowiązań, których spłata determinuje zaciąganie kolejnych, wpędzając w błędne koło bez realnej szansy wyswobodzenia?
Splot okoliczności, często trudnych do przewidzenia i przezwyciężenia – żeby nie sięgać daleko, wystarczy przywołać przykład obecnej epidemii, dotykającej całe społeczeństwo, bez względu na wiek, wykształcenie i wykonywany zawód – w wielu przypadkach stawia przed koniecznością odpowiedzi przytoczone pytania.
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej wydaje się wprawdzie nie doskonałym, lecz wartym rozważenia rozwiązaniem, proponowanym przez ustawodawcę osobom znajdującym się w stanie niewypłacalności. Chcąc umożliwić skorzystanie z przywołanej instytucji jak najszerszemu gronu dłużników, z dniem 24 marca 2020 r. prawodawca zniósł wiele dotychczasowych przeszkód, występujących zarówno na etapie składania wniosku, jak i w trakcie wszczętego w jego wyniku postępowaniu.
Jednocześnie nie zapomniał o słusznych interesach wierzycieli, uznając potrzebę ich zaspokojenia za cel nie mniej istotny aniżeli oddłużenie, jakiemu do tej pory przypisywał znaczenie priorytetowe. Zdecydował się także ułatwić działalność sądów, na których barkach spoczywał ciężar całego procedowania i przerzucił go w większym zakresie na syndyka.
Zmiany w prawie upadłościowym
Poniżej charakteryzujemy najważniejsze zmiany wprowadzone ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 r., nowelizującą ustawę z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym legislacyjną barierą w dostępie do ogłoszenia upadłości był art. 4914 pr.up. Służył on sądowi jako podstawa do oddalenia wniosku, jeżeli okoliczności przedstawione w opisie stanu faktycznego świadczyły o umyślnym lub wynikającym z rażącego niedbalstwa doprowadzeniu do stanu niewypłacalności lub istotnego zwiększenia jej stopnia przez dłużnika. Ocenie podlegała również postawa wnioskodawcy na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat.
W razie ustalenia, że miał on już możliwość czy wręcz powinność uregulowania swoich długów w ramach postępowania upadłościowego, a nie uczynił zadość literze prawa, sąd nie dawał mu ponownej szansy. Ustawodawca dostrzegł, że taki sposób piętnowania nagannych zachowań dłużników in concreto może odbić się rykoszetem na osobach, które – po bardziej wnikliwej analizie ich sytuacji – zasługują na udział w postępowaniu. Dzięki nowelizacji i derogowaniu art. 4914 pr.up. jedyną przesłanką ogłoszenia upadłości pozostała zatem przewidziana w art. 11 pr.up. utrata zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
Z negatywną reakcją sądu spotkają się natomiast dłużnicy celowo trwoniący swój majątek lub intencjonalnie zwiększający skalę zadłużenia. Doświadczą jej jednak już w toku postępowania, w formie postanowienia o odmowie ustalenia planu spłaty (art. 49114a pr.up.). Konsekwencje nierzetelnego zachowania ostatecznie poniosą również osoby, które dotychczas w ogóle nie miały szansy na oddłużenie w trybie upadłościowym.
Czas na spłacenie wierzytelności
Na podstawie art. 49115 ust. 1a pr.up. czas przewidziany dla nich na spłacanie wierzytelności zgłoszonych syndykowi może wydłużyć się aż do 7 lat. Elementem motywującym do aktywnego regulowania należności jest z kolei przewidziana w ust. 1b i 1c możliwość skrócenia terminu realizacji planu do maksymalnego wymiaru roku lub 2 lat, jeżeli w drodze jego wykonania dłużnik spłaci co najmniej 70% lub połowę objętych nim zobowiązań.
Wzbogacenie sędziowskiego instrumentarium o środki prawne, które pozwalają dostosować temporalny zakres obowiązku spłaty do zachowania upadłego, odpowiednio karząc go lub nagradzając, niewątpliwie sprzyjają uelastycznieniu prawa. W pewnym stopniu chronią przy tym ustawodawcę przed zarzutem tolerowania zachowań świadczących o nadużywaniu instytucji upadłości konsumenckiej przez dłużników.
Alternatywę wobec oddłużenia poprzez spłatę stanowi umorzenie zobowiązań bez ustalania planu z uwagi na oczywistą, trwałą niezdolność upadłego do zaspokojenia jakichkolwiek wierzytelności. Nowelizator dodatkowo uwzględnił przypadki, w których dłużnik w danym momencie wprawdzie nie jest zdolny podjąć się skutecznej realizacji planu spłaty, ale istnieje na to szansa w nieodległej przyszłości.
Mocą art. 49116 ust. 2a pr.up. wprowadził więc możliwość warunkowego umorzenia długów. Jeżeli w ciągu kolejnych 5 lat upadły będzie należycie wywiązywał się z obowiązków sprawozdawczych wobec sądu, corocznie informując go o swojej sytuacji osobistej i zarobkowej, a przy tym żaden z uprawnionych nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty, umorzenie stanie się ostateczne, szczęśliwie dla dłużnika kończąc całe postępowanie.
Nowelizacja przepisów o upadłości konsumenckiej, jak w uzasadnieniu projektu zadeklarował sam ustawodawca, ma przeciwdziałać zjawisku tzw. forum shopping, polegającym na składaniu wniosku oddalonego w jednym okręgu sądowym do innego sądu, w nadziei, że tym razem interpretacja nieostrych przesłanek zawartych w uchylonym art. 4914 pr.up. będzie korzystniejsza dla dłużnika.
Wykorzystując doświadczenia zagranicznych porządków prawnych, legislator zrezygnował z dociekania jeszcze przed wszczęciem postępowania przyczyn niewypłacalności wnioskodawcy i dał osobom nieprowadzącym działalności gospodarczej możliwość skorzystania z nowych sposobów oddłużenia, dotychczas zarezerwowanych dla przedsiębiorców. W założeniu ma to doprowadzić do skuteczniejszego, prostszego i efektywnego uporania się z zadłużeniem przez większą liczbę zmagających się z nim konsumentów.
Jeśli rozważasz ogłoszenie upadłości konsumenckiej, nasi prawnicy pomogą Ci zarówno w podjęciu właściwej w Twojej sytuacji decyzji, jak i w przygotowaniu wniosku do sądu i dochowaniu wszelkich formalności na etapie postępowania – wszystko przy zachowaniu najwyższego poziomu profesjonalizmu i rzetelności.
