Roszczenia o odszkodowanie przysługujące pasażerowi na podstawie rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. nie ulegają przedawnieniu jeśli dochodzone są w drodze postępowania administracyjnego.
W ocenie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego przedstawionej w dostępnym na stronie internetowej SN opracowaniu „Uwagi o stwierdzonych nieprawidłowościach i lukach w prawie” z 2017 r. – istotne zastrzeżenia budzi brak prawnej regulacji terminu przedawnienia roszczenia o odszkodowanie przysługującego pasażerowi na podstawie rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. W sprawach, w których pasażer domaga się odszkodowania na podstawie art. 7 rozporządzenia zachodzi przemienność drogi postępowania przed sądami powszechnymi lub przed Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Według art. 205b ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze rozstrzygnięcie Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego ma formę decyzji administracyjnej, a zatem podlega kontroli z punktu widzenia zgodności z prawem w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W zależności od wyboru dokonanego przez osobę żądającą odszkodowania, to samo roszczenie może być dochodzone przez sądami powszechnymi albo przed organem administracji a następnie przed sądami administracyjnymi. Rozwiązanie to jest dogodne dla pasażerów przewoźników lotniczych i wpisuje się w istniejącą w Unii Europejskiej ogólną tendencję do poszerzania ochrony praw konsumentów również poprzez zwiększenie możliwości dochodzenia ich roszczeń. Wadą powyższego rozwiązania jest natomiast niespójność wykładni przepisów powołanego rozporządzenia, które są w rozbieżny sposób interpretowane przez sądy administracyjne oraz przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zwrócił uwagę, iż sądy administracyjne, rozpoznające skargi od decyzji Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego przyjmują bowiem konsekwentnie, że roszczenia wynikające z powołanego rozporządzenia nie ulegają przedawnieniu. Prowadzi to do faktycznej możliwości żądania odszkodowania niezależnie od tego, jak długi czas upłynął od przewozu lotniczego. Problem ten będzie narastał wraz z biegiem czasu obowiązywania powołanego rozporządzenia. W przyszłości może okazać się, że roszczenia kierowane wobec przewoźników lotniczych dotyczą przewozów, które miały miejsce nawet wiele lat przed wszczęciem postępowania.
Zdaniem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zasadne wydaje się uzupełnienie przepisów powołanej ustawy – Prawo lotnicze o jednoznaczne regulacje określające termin przedawnienia lub wygaśnięcia wspomnianych roszczeń odszkodowawczych. Niezależnie od organu rozpoznającego sprawę, przyjęty powinien zostać jednakowy termin.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 2 sierpnia 2016 r. sygn. akt I OSK 2714/15 wskazał, że w motywie 22 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 wskazano, że Państwa Członkowskie powinny zapewnić i nadzorować przestrzeganie przez swoich przewoźników lotniczych niniejszego rozporządzenia oraz wyznaczyć właściwy organ odpowiedzialny za stosowanie jego przepisów. Nadzór nie powinien mieć wpływu na prawa pasażerów i przewoźników lotniczych do dochodzenia odszkodowania przed sądami zgodnie z procedurami krajowymi. Również w art. 16 ust. 1 powołanego rozporządzenia wskazano, że każde Państwo Członkowskie wyznacza organ odpowiedzialny za wykonywanie postanowień niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do lotów z lotnisk znajdujących się na jego terytorium oraz lotów z krajów trzecich na te lotniska. W razie konieczności, organ ten podejmuje niezbędne środki w celu zapewnienia przestrzegania praw pasażerów. Państwa Członkowskie informują Komisję o organie wyznaczonym na podstawie niniejszego ustępu. W art. 16 ust. 2 wskazano dodatkowo, że bez uszczerbku dla art. 12, każdy pasażer może wnieść do każdego organu wyznaczonego na podstawie ust. 1 lub do każdego innego właściwego organu wyznaczonego przez Państwo Członkowskie, skargę na naruszenie niniejszego rozporządzenia, na które miało miejsce na jakimkolwiek lotnisku znajdującym się na terytorium Państwa Członkowskiego, lub dotyczącą jakiegokolwiek lotu z kraju trzeciego na lotnisko znajdujące się na tym terytorium. Organem wyznaczonym w Polsce do sprawowania omawianego powyżej nadzoru jest Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego, co wynika z art. 205a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze, który stanowi, że Prezes Urzędu kontroluje przestrzeganie przepisów rozporządzenia nr 261/2004/WE, a w szczególności rozpatruje skargi, o których mowa w art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 261/2004/WE.
Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest właściwym organem do wydania decyzji w przedmiocie zgłoszonego roszczenia o odszkodowanie przysługującego pasażerowi na podstawie rozporządzenia (WE) Nr 261/2004. Rozstrzyganie zaś sprawy w drodze decyzji administracyjnej wyklucza domniemanie dopuszczalności przyjmowania za podstawę jej wydania przepisów Kodeksu cywilnego, które – zgodnie z art. 1 tego Kodeksu – regulują stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego do spraw rozstrzyganych w trybie administracyjnym jest możliwe, jeżeli wynika to z jednoznacznego odesłania do ich stosowania. Przepisy rozporządzenia nr 261/2004/WE nie zawierają jednak odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów prawa prywatnego w sprawach unormowanych w art. 7 i art. 16 ust. 2 tego rozporządzenia. Również przepisy ustawy – Prawo lotnicze nie zawierają takiego odesłania do stosowania przepisów Kodeksu cywilnego w sprawach unormowanych w art. 205a i art. 205b tej ustawy.
Jakkolwiek bowiem przedmiotem rozstrzygnięcia administracyjnego jest należność pieniężna pomiędzy przewoźnikiem lotniczym a pasażerami, to ustawowe określenie drogi administracyjnej do jej ustalenia powoduje, że ustalenie to następuje w ramach stosunku administracyjnoprawnego, w którym organ władczo orzeka o wynikających z ustawy obowiązkach przewoźnika lotniczego będącego jedną ze stron tego stosunku prawnego.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zawartej w wyroku z dnia 2 sierpnia 2016 r. brak odesłania w ustawie – Prawo lotnicze do stosowania przepisów Kodeksu cywilnego przy wydawaniu decyzji na podstawie art. 205b ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo lotnicze oznacza brak podstaw do zastosowania w sprawie przepisów o przedawnieniu roszczeń znajdujących się w tym Kodeksie.
Przypomnieć trzeba, iż Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. III CZP 111/16 w dniu 17 marca 2017 r. podjął uchwałę w której rozstrzygnięto, iż roszczenie o odszkodowanie przewidziane w art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91, przedawnia się w terminie rocznym na podstawie art. 778 k.c. Przyjęto więc najkrótszy z możliwych terminów przedawnienia.
Nie ulega zatem wątpliwości, iż wybór dochodzenia żądania zapłaty odszkodowania od przewoźnika w trybie administracyjnym jest zdecydowanie bardziej korzystne dla pasażera z uwagi na brak terminu przedawnienia roszczenia dochodzonego w tym trybie, natomiast w postępowaniu cywilnym roszczenie niezgłoszone prawidłowo w terminie 1 roku ulega przedawnieniu i nie może być skutecznie egzekwowane.
Jeżeli mają Państwo pytania dotyczące dochodzenia odszkodowań za opóźniony lub odwołany lot, uprzejmie proszę o kontakt z Kancelarią Adwokacką Michał Ciupa i Partnerzy, za pośrednictwem danych kontaktowych znajdujących się na naszej stronie internetowej.
