W dniu 13 lipca 2020 r. upływa termin zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Zgodnie z treścią art. 52 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2020.568) wydłużony został o 3 miesiące termin wynikający z art. 195 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zatem termin zgłoszenia upływa z dniem 13 lipca 2020 roku.
Kim jest beneficjent rzeczywisty i kto jest zobowiązany do zgłoszenia się do CRBR?
Od 13 października 2019 r. obowiązują nowe przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w oparciu o które powstał i funkcjonuje Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. Na mocy zawartych w znowelizowanej ustawie regulacji, niektórzy przedsiębiorcy będą zobowiązani do ujawnienia się w powyższym rejestrze pod rygorem poniesienia konsekwencji prawno-finansowych.
Rozmiar przewidzianych przez ustawodawcę sankcji w przypadku braku zgłoszenia lub nieprawidłowego zgłoszenia wydaje się niezwykle surowa. Dotyczy to nie tylko beneficjentów rzeczywistych, ale także instytucji obowiązanych, które wskazane są enumeratywnie w ustawie.
Przede wszystkim warto wiedzieć, że złożenie oświadczenia do CRBR odbywa się pod rygorem odpowiedzialności karnej i w przypadku świadomego przekazania w nim informacji niezgodnych ze stanem faktycznym popełniamy czyn, który stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności aż do lat 8.
Ponadto, podmioty, na których ciążył obowiązek zgłoszenia danych identyfikacyjnych, czy też danych identyfikujących beneficjentów rzeczywistych, a które się z niego nie wywiązały w terminie wskazanym przez ustawę, mogą zostać ukarane karą pieniężną sięgającą nawet do 1 000 000 zł.
Kary za nie zgłoszenie do rejestru beneficjentów
Dokonując analizy kolejnych artykułów ustawy, okazuje się, że dotkliwa w swej istocie kara finansowa to jeszcze nie koniec konsekwencji, jakie może ponieść instytucja obowiązana tytułem wymierzonych jej sankcji. Ustawodawca przewidział bowiem takie instrumenty penalizujące, które w sposób znaczący mogą się odbić na renomie i wizerunku gospodarczym spółki. Zaznaczyć trzeba, że art. 150 ustawy zawiera katalog kar administracyjnych. W zakres przewidzianych tam sankcji wchodzi m.in. cofnięcie koncesji lub zezwolenia, wykreślenie z rejestru działalności regulowanej czy publikacja informacji o instytucji obowiązanej i jej zakresie naruszenia przepisów w/w ustawy w Biuletynie Informacji Publicznej.
Kto powinien zgłosić się do CRBR jako beneficjent rzeczywisty?
Na wstępie należy podkreślić, iż ustalenie grona osób podlegających wpisowi może być kłopotliwe. Jak wynika z ustawy, obowiązek ten z pewnością nie obejmie osób fizycznych prowadzących indywidualną działalność gospodarzą oraz wspólników spółek cywilnych. Zgodnie z art. 58 pkt 5) ustawy z obowiązku tego zostały również zwolnione wszelkie spółki publiczne.
Analizując przepisy ustawy, znajdziemy szereg definicji tzw. „szczególnych”, to znaczy takich, gdzie status beneficjenta rzeczywistego wynika w sposób jednoznaczny ze spełnienia określonych prawem przesłanek, takich jak np. posiadanie odpowiedniej ilości udziałów, czy dysponowanie odpowiednim odsetkiem liczby głosów w organie podmiotu. Wydaje się, (niezależnie od oceny zasadności ustawowych przesłanek) że jest to sposób zasługujący na aprobatę z uwagi na to, że nie powoduje wątpliwości w zakresie tego, kto powinien się zgłosić do rejestru.
W przypadku podmiotu będącego osobą prawną inną niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym przez beneficjenta rzeczywistego rozumie się:
– osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem osoby prawnej, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
– osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym osoby prawnej, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji podmiotu, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie podmiotu, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu (spółka jest właścicielem ponad 25% udziałów lub akcji),
– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad podmiotem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (dz. u. z 2019 r. poz. 351) (jednostka dominująca), lub
– osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwszym, drugim, trzecim i czwartym oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Niestety zawarta w ustawie tzw. definicja „ogólna” beneficjenta rzeczywistego, w swej istocie nie precyzuje żadnych obiektywnie sprawdzalnych wymogów, które skłaniałyby do przeświadczenia w zakresie powinności zgłoszenia się w takim charakterze do CRBR.
Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 2 pkt. 1 ustawy beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna sprawująca bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta […]
Celowość ustawy
Tak szerokie ujęcie definicji beneficjenta rzeczywistego poddaje w wątpliwość pierwotne założenia ustawodawcy oraz funkcję celowościową ustawy. Przyjąć należy, że powyższy rejestr miał służyć jako narzędzie umożliwiające wyszukanie szczegółowych i aktualnych danych o osobach, które nie będąc ujawnione w żadnym rejestrze, faktycznie decydują o prowadzeniu spraw spółki. Do grona takich podmiotów można by przykładowo zakwalifikować osoby, które łączy ze spółką nieujawniony zewnętrznie stosunek powiernictwa.
Zaś w świetle powyższych regulacji dochodzimy do konkluzji zgoła przeciwnej, a mianowicie, że obowiązkowi zgłoszenia się do CRBR najprawdopodobniej będzie podlegał m.in. każdy Prezes spółki (z wyjątkiem spółek publicznych), mimo iż ustalenie jego danych nie napotyka na żadne trudności z uwagi na obowiązek ich ujawnienia w Krajowym Rejestrze Sądowym. Pojawia się zatem pytanie o sens takiego działania. Wśród praktyków raczej zgodnie dominuje pogląd, iż jest to co najmniej niedopatrzenie, wyraz nadmiernej i zbytecznej działalności, w dodatku pozostającej w rozminięciu z podstawowymi założeniami poczynionymi w projekcie tworzenia ustawy.
Ze względu na brak orzecznictwa oraz utartej praktyki organów administracji publicznej, wydaje się, że choć działanie to stanowi przynajmniej rodzaj praktycznego superfluum (w jego efekcie dojdzie często do ujawnienia danych tych samych osób w różnych rejestrach), to jednak z uwagi na grożące sankcje, często lepszym rozwiązaniem będzie zgłoszenie się do przewidzianego systemu, aniżeli pozostawanie biernym w tym zakresie, podejmując przez to ryzyko poniesienia bardzo wysokich kar pieniężnych, utraty renomy firmy czy cofnięcia koncesji.
Mając zatem na uwadze możliwe konsekwencje dotyczące zaniechania zgłoszenia indywidualnego rozważenia wymaga zatem decyzja o dokonaniu zgłoszenia do CRBR członków zarządu spółek kapitałowych, jako spełniających kryterium bycia osobą fizyczną sprawującą bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta.
Założyć można, że dokonanie zgłoszenia w oparciu o cytowaną wyżej definicję nie będzie wiązało się z negatywnymi skutkami, które mogą nastąpić w sytuacji gdy członkowie zarządu spółki kapitałowej nie zostaną zgłoszeni do CRBR a organ ten przyjmie w praktyce szeroką definicję beneficjenta rzeczywistego.
Zgodnie z treścią art. 61 ustawy:
Zgłoszenia do Rejestru dokonuje osoba uprawniona do reprezentacji spółki. Zgłoszenia dokonuje się nieodpłatnie za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Nie ma możliwości dokonania zgłoszenia pisemnie.
Zgłoszenie można podpisać kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Dodatkowo zgłoszenie zawiera oświadczenie osoby dokonującej zgłoszenia do Rejestru o prawdziwości informacji zgłaszanych do Rejestru. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
Zgłoszenie do RBR następuje poprzez stronę:
Czas na dokonanie zgłoszenia upływa w dniu 13 lipca 2020 r. i rekomendujemy zachowanie tego terminu.
